یکی از منابع مهم درآمد دولت‌ها، درآمدهای مالیاتی است. تجربه تدوین و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال‌های اخیر در کشورهای متعدد نشان می‌دهد که این نظام مالیاتی یک منبع درآمد قابل اتکا برای دولت است. یکی از مزیت‌های این مالیات سادگی وصول و پرداخت آن نسبت به سایر انواع مالیات‌ها مثل مالیات شرکت ها است. مالیات بر ارزش افزوده در حال حاضر در بیشتر کشورهای عملیاتی و اجرایی گردیده است. کشورهایی که از لحاظ توسعه یافتگی شامل کشورهای توسعه یافته، در حال توسعه و کمتر توسعه یافته و از لحاظ مبانی اقتصادی، کشورهایی با اقتصاد اسلامی، سرمایه داری و کمونیستی و از نظر جغرافیایی در هر
مالیات ارزش افزوده
ارزش افزوده که در زبان انگلیسی با عنوان Value added شناخته می شود، به ارزشی گفته می شود که در فرآیند تولید یک محصول به کالای واسطه ای یا همان مواد اولیه محصول اضافه می شود.
تاریخچه مالیات بر ارزش افزوده در ایران
در سال 1305 در زمان پهلوی در ابتدا برای ساخت راه آهن مجلس تصویب می کند که از هر مَن قند و شکر 2.5 ریال و از هر مَن چایی 6ریال در زمان فروش باید از مصرف کننده دریافت شود که توانستند از منبع آن راه آهن را از بندر شاهی تا بندر شاهپور که در زمان حال از بندر ترکمن تا بندر امام خمینی می باشد خط شبکه راه آهن ایران را احداث کنند.
در کتب مربوط به ارزش افزوده آمده است:
شخصی به اسم زیمنس در سال 1954 بعد از جنگ جهانی دوم که اروپایی ها درآمد و منابعی داشتند تا خسارات حاصل از جنگ را جبران نمایند ایده این موضوع داده شد که از مالیات بر مصرف برای تامین منابع استفاده شود
قانون مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار از سال 1387 در ایران اجرا شد.
که این قانون در بهار 1387 تصویب شد و از 6 ماهه دوم سال یعنی فصل پاییز 1387 که در اصطلاح قانون ارزش افزوده دوره سوم نامیده می شود به اجرا درآمد.این قانون تصویب شده در ارزش افزوده یک قانون آزمایشی بوده که تا به امروز تمدید شده است. البته به زودی قانون جدید ارزش افزوده توسط سازمان به تصویب می رسد و قانون تغییرات اساسی خواهد داشت و دیگر آزمایشی نخواهد بود.
مالیات بر ارزش افزوده
انواع مالیات : مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم
مالیات مستقیم مالیاتی است که می توان از فرد به طور مستقیم دریافت کرد مانند مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی ،اما مالیات غیر مستقیم مالیاتی است که پرداخت‌کننده آن برای دولت مشخص نیست و به طور غیرمستقیم بر روی کالاها و خدمات اعمال می‌گردد همانند مالیات بر ارزش افزوده که از مصرف کننده نهایی نمی توان دریافت کرد پس به صورت غیر مستقیم از شرکت ها دریافت می کنند.پس ارزش افزوده یک نوع مالیات غیر مستقیم است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که در طول فرآیند تولید و خدمات از محل تولید تا فروش کالا به مشتری نهائی، مرحله به مرحله اخذ می‌شود.
کارکرد های مالیات بر ارزش افزوده
-1 کارکردهای اصلی مالیات بر ارزش افزوده شامل :
الف) تامین درآمدهای مالیاتی پایدار
ب ) شفاف سازی مبادلات اقتصادی و آشكارسازی بخش اقتصاد زیرزمینی
ج) کاهش فشار مالیاتی بر فعالیت های مولد و هدایت مالیات به سلامت مصرف
-2 سایر کارکرده شامل : مستند سازی فعالیت های اقتصادی و گسترش عدالت مالیاتی، نظارت و کنترل بر قیمت ها، بهبود تراز تجاری کشور (اعمال معافیت بر صادرات )، رهایی از وابستگی به اقتصاد تک محصولی نفت، بهبود الگوی مصرف
مشمولین ارزش افزوده
مودیان مشمول ارزش افزوده در قانون به دو صورت می باشند مودیان بالقوه و مودیان بالفعل
مودیان بالقوه: مودیانی که در درمتن قانون مشمول شدند به عبارتی به مودیانی که عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و همچنین واردات و صادرات انجام می دهند مشمول مقررات این قانون می باشند
مودیان بالفعل:مودیانی که طی فراخوان های مختلف سازمان در تاریخ های مشخص مکلف به ثبت نام شده اند تا تکالیفی مثل ارائه اظهارنامه مالیاتی صدور صورت حساب دریافت مالیات و پرداخت مالیات و… باید اقدام کنند
صادرات: صادرات در این قانون، صدور کالا یا خدمت به خارج از کشور یا به مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی می باشد
واردات: واردات در این قانون، ورود کالا یا خدمت از خارج از کشور یا از مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی به قلمرو گمرکی کشور می باشد
ارائه خدمات:در مقابل دریافت ما به ازا مشمول ارزش افزوده میباشد
عرضه کالا :عرضه به هر طریقی مشمول ارزش افزوده می باشد(هبه،دریافت مابه ازا،معاوضه ،عرضه به خود و…)
شرایط اخذ ارزش افزوده
1.کالا و خدمات مشمول ارزش افزوده باشد
2.مودی در سامانه ارزش افزوده ثبت نام کرده باشد و در زمان بررسی وضعیت مودی در سامانه بتوان این فرد را مشمول ارزش افزوده دید
مهلت ارسال ارزش افزوده:یک سال را به 4 دوره سه ماهه تبدیل کرده اند که برابر با فصل های سال می باشد هر مودی ملزم است که 15 روز بعد از هر فصل طبق ماده 21 قانون ارزش افزوده به صورت آنلاین اطلاعات خرید و فروش خود را به همراه ارزش افزوده ی آنها ثبت و ارسال کنند.
ماده 22 قانون ارزش افزوده
مؤدیان مالیاتی در صورت انجام ندادن تکالیف مقرر در این قانون ویا در صورت تخلف از مقررات این قانون، علاوه بر پرداخت مالیات متعلق و جریمه تاخیر، مشمول جریمه ای به شرح زیر خواهند بود:
۱- عدم ثبت نام مودیان در مهلت مقرر معادل هفتاد وپنج درصد (۷۵%) مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نامه یا شناسایی حسب مورد.
۲- عدم صدور صورتحساب معادل یک برابر مالیات متعلق.
۳- عدم درج صحیح قیمت در صورتحساب معادل یک برابر مابه التفاوت مالیات متعلق.
۴- عدم درج و تکمیل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه اعلام شده معادل بیست وپنج درصد (۲۵%) مالیات متعلق.
۵- عدم تسلیم اظهارنامه از تاریخ ثبت نام یا شناسایی به بعد حسب مورد، معادل پنجاه درصد (۵۰%) مالیات متعلق.
۶- عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک حسب مورد معادل بیست وپنج درصد (۲۵%) مالیات متعلق.
ماده ۲۳ :
تاخیر در پرداخت مالیاتهای موضوع این قانون در مواعد مقرر، موجب تعلق جریمه ای به میزان دو درصد (۲%) در ماه، نسبت به مالیات پرداخت نشده و مدت تاخیر خواهد بود.
