در دنیای حرفه‌ای و پرتنش امروز، حفظ تعادل بین زندگی کاری و شخصی اهمیت بسیاری دارد. یکی از ابزارهای کلیدی در این مسیر، استفاده صحیح و آگاهانه از انواع مرخصی‌های موجود است. مرخصی‌ها نه تنها به کارکنان اجازه می‌دهند تا به نیازهای شخصی و درمانی خود رسیدگی کنند، بلکه با ایجاد فضایی برای بازیابی انرژی و بهبود سلامت روان، به افزایش بهره‌وری و رضایت شغلی نیز کمک می‌کنند.
در این مقاله، به بررسی انواع مرخصی، خواهیم پرداخت. آگاهی از حقوق و مقررات مربوط به هر یک از این مرخصی‌ها برای کارکنان و کارفرمایان ضروری است تا بتوانند به بهترین شکل از این حقوق بهره‌برداری کنند. در ادامه، مفاهیم و شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی و استحقاقی را شرح داده و نکات کلیدی مرتبط با آنها را بررسی خواهیم کرد تا همگی به درک بهتری از این موضوع برسیم.
مرخصی در حسابداری
هر شخصی که به عنوان کارمند، کارگر یا حتی کارفرما باید با قوانین مربوط به مرخصی آشنا باشد. مرخصی استحقاقی و مرخصی استعلاجی جز مرخصی هایی می باشد که ممکن است یک فرد بر اساس نیاز خود از آنها استفاده کند.
مرخصی حج بر اساس ماده 67 قانون کار یک ماه می باشد، مرخصی زایمان بر اساس ماده 76 قانون کار 9 ماه می باشد، مرخصی استعلاجی بر اساس ماده 2 قانون تامین اجتماعی سقف ندارد، مرخصی ازدواج بر اساس ماده 73 قانون کار 3 روز می باشد، مرخصی فوت اقوام درجه یک ماده 73 قانون کار 3 روز می باشد، مرخصی استحقاقی با احتساب جمعه ها 30 روز در سال طبق ماده 64 قانون کار. که برای کارگران فصلی بر اساس کارکرد و برای کارگرانی که مشمول سختی کار هستند 5 هفته در سال می باشد.
مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی مرخصی می باشد که فرد دچار حادثه یا بیماری شده که امکان اشتغال در این بازه زمانی را ندارد و بنا بر دستور پزشک باید برای مدتی استراحت کند تا دوره درمانش به پایان برسد. در این مرخصی فرد بیمه شده باید به همراه مدارک پزشکی نزد شعب بیمه بروند و در صورت نیاز به کمیسیون پزشکی مراجعه کنند تا بتوانند از مزایای مربوط به استعلاجی استفاده کنند.
مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی نوعی مرخصی می باشد که کارمند یا کارگران بر اساس قانون وزارت کار می باشد و به ازای مرخصی که استفاده کرده اند حقوق دریافت می کنند.
مرخصی استحقاقی 26 روز در سال می باشد و هر شخص برای استفاده از مرخصی باید با کارفرما هماهنگ کند تا بتواند از مرخصی استفاده کند. مرخصی به صورت ماهانه حدود 2.5 روز می شود.
اگر فرد به مدت یک سال یا کمتر مشغول فعالیت باشد باید مابقی مرخصی اش را بازخرید کند ولی اگر قرارداد او بیش از یک سال مالی باشد باید 9 روز از مرخصی او هر سال ذخیره شود.
مانده مرخصی
مانده مرخصی یعنی فرد نمی تواند یا نمی خواهد از همه مرخصی استفاده کند و قصد ذخیره مرخصی خود را دارد تا در سال آینده از آن استفاده کند و یا قصد دارد به ازای آن وجه دریافت کند، لازم به ذکر است که مانده مرخصی سالانه تا سقف 9 روز برای کسب و کار های خصوصی و 15 روز برای کارمندان دولتی قابل ذخیره می باشد.
بازخرید مرخصی
بر اساس ماده 66 قانون کار، کارگران می تواند مرخصی خود را بازخرید کنند البته به جز 9 روز ذخیره مرخصی سالانه که به سال بعد انتقال می یابد.
کسب و کارها باید این عدد را به حساب بدهی اشخاص ثبت کنند تا در پایان قرارداد آن را پرداخت کنند.
نحوه ی محاسبه بازخرید مرخصی
برای بدست آوردن مرخصی استفاده نشده در ابتدا افراد حاصل جمع تمام دریافتی یک فرد را بدست آوردند و ضرب در تعداد روزهای بازخرید مرخصی می کردند، اما این روش طی یک دادنامه ابطال گردیده است و بهتر است که مزد روزانه و مزایای به تبع شغل را به صورت روزانه بدست می آوریم و در تعداد روزهای بازخرید مرخصی ضرب کنیم .
اتمام کار کارگر و مرخصی آن
درصورتی که کارگر به دلیلی قرارداد خود را فسخ کند یا به دلیل بازنشستگی، از کار افتادگی کلی یا تعطیلی کارگاه به ادامه همکاری او پایان دهد ، مرخصی استحقاقی استفاده نشده او بر مبنای مزد او محاسبه می شود.
بازخرید مرخصی بازنشستگان
اگر یک فردی به دلیل بازنشستگی، از کار افتادگی کلی، پایان قرارداد نتواند در این محل فعالیت کند تکلیف مرخصی او چه می شود؟
طبق بخشنامه بازخرید مرخصی صادر شده در سال 1400 “در صورتی که کارگر قرارداد خود را فسخ کند یا همکاری او به عللی نظیر بازنشستگی، تعطیلی کارگاه یا از کار افتادگی کلی کارگر خاتمه یابد ، مطالبات او در خصوص مرخصی استحقاقی استفاده نشده باید بر مبنای مزد او، محاسبه و پرداخت شود.مطالبات مرخصی استحقاقی استفاده نشده شامل مزایایی که پرداخت کردن آنها ، مستلزم حضور در محل کار است نیز بوده و این مزایا از شمول مطالبات مربوط به مرخصی ذخیره شده کارگر خارج نیستند.”
ماده 84 قانون مدیریت خدمات کشوری:
کارمندان دستگاههای اجرائی سالی 30 روز حق مرخصی کاری با استفاده از حقوق و مزایای مربوط را دارند. حداکثر نیمی از مرخصی کارمندان در هر سال قابل ذخیره شدن است.
تبصره 1 – کارمندان دستگاههای اجرائی می‌توانند در طول مدت خدمت خود با موافقت دستگاه ذیربط حداکثر 3 سال از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند و در صورتی که کسب مرخصی برای ادامه تحصیلات عالی تخصصی در رشته مربوط به شغل کارمندان باشد تا مدت 2 سال قابل افزایش خواهد بود.
تبصره 2 – کارمندان دستگاههای اجرائی طبق گواهی و تایید پزشک معتمد حداکثر از چهار ماه مرخصی استعلاجی در سال استفاده خواهند نمود.
تبصره 3 – مشمولین مقررات قانون تامین اجتماعی از نظر استفاده از مرخصی استعلاجی تابع همان مقررات می‌باشند.
تبصره 4 – کارمندان زن که همسر آنها در ماموریت بسر می برند می‌توانند تا پایان مأموریت حداکثر به مدت شش سال از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند.
ذخیره مرخصی
گاهی اوقات کارگران از مرخصی خود استفاده نمی کنند در این زمان چه اتفاقی رخ می دهد؟ طبق ماده 66 قانون کار هر کارگر در طول دوران کاری اش می تواند از مرخصی ها استفاده کند اما اگر استفاده نکند فقط می تواند 9 روز از این مرخصی را ذخیره کند و به سال بعد انتقال دهد و مابقی مرخصی او قابل ذخیره نمی باشد.
در ادامه به این نکته باید اشاره کنم که اگر فرد به دلیل بیماری، فوت خانواده، زایمان و … از انواع مرخصی استفاده کند از مرخصی استحقاقی اش استفاده نکرده است و این مرخصی ها ، مرخصی استحقاقی نمی باشند.
در بالا توضیح دادم که طبق ماده 66 قانون کار شما می توانید 9 روز از مرخصی خود را ذخیره کنید ولی اگر کارگر درخواست مرخصی کند ولی کارفرما با آن مخالفت کند کارگر می تواند مبلغ این 9 روز مرخصی را در پایان سال در یافت کند. لازم به ذکر است که تعطیلات رسمی جز این مرخصی ها نمی باشد.
محاسبه ذخیر مرخصی
برای محاسبه مانده مرخصی باید تمام حقوق و مزایا را بر عدد 30 تقسیم کرد و در تعداد روز مرخصی استفاده نشده ضرب کرد
تعداد روز های مرخصی*(30/حقوق و مزایا )
